طراحی پلان خانه مطابق با ضوابط و استاندارد های سال 1403

پلان چیست؟

به نقشه ساختمان که توسط مهندس معمار طراحی می‌شود پلان گفته می‌شود. در این نقشه تمام جزییات سازه مورد نظر موجود است مانند: موقعیت مکانی سازه، طرح ساختمان و تمام جزییات آن و داده های فنی که مهندس معمار فراهم می‌سازد. پلان دو نوع دارد؛ 1) پلان های افقی که دید از بالا به سازه هستند مانند: سایت پلان، پلان طبقات 2) پلان های عمودی مانند: پلان نمای بیرونی و داخلی سازه. طراحی پلان باید مرحله به مرحله پیش رود تا بتواند انتظار مورد نظر از یک طراحی خوب و ایده آل را برآورده سازد. هر معماری می‌تواند پلان مورد نظرش را با سلیقه خودش طراحی کند ولی در نهایت طرح خلق شده باید کاربردی، زیبا و منطبق با اصول و ضوابط طراحی باشد.

انجام پروژه معماری یک مرحله مهم و حیاتی در طراحی و ساخت یک پلان مسکونی است. این مقاله به شما راهنمایی می‌کند که چگونه پروژه معماری خود را انجام دهید و از طراحی تا اجرا به بهترین شکل ممکن پیش بروید.

در حال حاضر کمتر کسی پیدا می‌شود که بخواهد طراحی‌اش را بطور دستی انجام دهد زیرا اکنون برنامه ای مثل (AutoCAD) وجود دارد که در فضای دو بعدی می‌توان طراحی پلان را در آن انجام داد. در ادامه این متن از کلوپ معماری به نکات مهم دیگری در رابطه با پلان می‌پردازیم.

چگونه پلان طراحی کنیم؟

حال شاید باخود فکر کنید چگونه پلان طراحی کنیم. در طراحی پلان سعی کنید خلاق باشید، با فکر جلو بروید، تصور کنید قرار است در آن محیط زندگی کنید و در آنجا به چه چیز هایی احتیاج دارید. استاندار‌‌د‌ ها را نادیده نگیرید و به کاربردی بودن فضاها توجه کنید. چند گام و مرحله وجود دارد که اگر شما طبق آن پیش بروید خیلی ساده می‌توانید پلان خود را طبق اصول طراحی آپارتمان پیش ببرید.

1.در گام اول باید زمین مورد نظر را بررسی کنید. موقعیت خیابان‌، جهت های نورگیری، همسایه ها، جلو آمدگی که قرار است در ساختمان ایجاد شود و سطحی که قرار است توسط بنا اشغال شود را مشخص کنید که این مرزبندی به شما در طول طراحی کمک زیادی می‌کند.

2.با توجه به سازه ستون گذاری را انجام می‌دهیم تا وارد بُعد دیگری از طراحی شویم.

نکات مهم در طراحی پلان

نکات بسیاری وجود دارد که در هنگام plan design باید به آن ها توجه کرد. در طراحی باید تمام استاندارد های لازم رعایت شود تا اشتباهی حتی کوچک ایجاد نشود، در ادامه به چند مورد از مهمترین آنها اشاره می‌کنیم.

1.مشخص کردن و جانمایی فضاهای مختلف در پلان

باید به این مورد توجه بسیاری کرد زیرا از مهم ترین اصول مبانی طراحی پلان به شمار می‌رود . جانمایی مکان های عمومی، نیمه عمومی و خصوصی به درستی انجام شود. به عنوان مثال بهتر است درب اتاق خواب ها و حمام در پذیرایی باز نشود زیرا خصوصی بودن فضا زیر سوال می‌رود. نکته ای که باید به آن دقت شود این است که این جانمایی در زمین های شمالی و جنوبی متفاوت اند، در ادامه در این باره توضیح بیشتری داده می‌شود.

طراحی در زمین های شمالی

اصولا در این نوع زمین ها همیشه فضاهای عمومی یعنی پذیرایی، و درصد زیادی آشپزخانه و گاها نشیمن را رو به حیاط طراحی می‌کنند تا از بهترین نور موجود یعنی نور جنوب بهره ببرند و معمولاً اتاق خواب ها و فضاهای خصوصی در انتهای زمین طراحی می‌شوند که باید در این شرایط یک نورگیر هم طراحی شود.

طراحی در زمین های جنوبی

همانطور که قبل تر هم گفته شد بهترین نور، نور جنوب است که در ساختمان های جنوبی این نور از سمت حیاط تابیده می‌شود پس توصیه می‌شود طراحی به گونه ای انجام شود که پذیرایی و آشپزخانه از این نور بی نصیب نمانند و اتاق ها به گونه ای باشد که منبع نورش از سمت خیابان تأمین شود.

2.کنترل نور

این موضوع به طور کامل درست است که نور طبیعی در فضا مهم است. اما باید به این نکته توجه کرد که نباید مقدار نوری که در پذیرایی یا آشپزخانه به کار برده می‌شود در اتاق خواب هم استفاده شود. در واقع با توجه به وسعت محیط، نور، کم یا زیاد می‌شود.

3.در هر شرایطی سه خوابه طراحی کردن ممنوع

درست است که در حال حاضر اکثر خانواده ها علاقه دارند خانه‌ای با سه اتاق خواب داشته باشند ولی در ساختمان هایی که مساحت آنها زیر 130 متر است نباید این نوع طراحی انجام شود. در این نوع طراحی پلان ها، کیفیت کار پایین می‌آید و از کیفیت سایر مکان ها زده می‌شود پس بهتر است تعداد و یا وسعت فضا ها را با توجه به میزان فضایی که در اختیار دارید طراحی کنید.

4.روابط فضاها

حتما باید در هنگام طراحی پلان به دسترسی بین فضاها دقت کرد.

برای مثال: رابطه بین نشیمن و آشپزخانه و ورودی به درستی باید حفظ شود و همینطور دسترسی نقاط مختلف به سرویس ها مثل دسترسی اتاق خواب ها به سرویس های بهداشتی

این بررسی ها از اصول طراحی آپارتمان به شمار می‌رود.

5.جانمایی تراس در پلان

بهترین محل برای طراحی تراس زمانی است که مشرف به حیاط و در ارتباط مستقیم با آشپزخانه باشد البته که در فضاهای دیگر هم می‌تواند طراحی شود اما از کارایی آن کاسته می‌شود.

به طور مثال تصور کنید تراسی در پذیرایی قرار داشته باشد، برای ورود باید از پشت مبل ها گذشت، از کنار مهمانان رد شد و آن پرده سنگین و شیک را کنار زد. پس قطعا اگر در جایی مثل آشپزخانه و یا در صورت ممکن نبودن، در اتاق خواب طراحی شود بهتر است. مساحت تراس بستگی به مساحت ساختمان دارد اما به طور کلی بهتر است مساحت آن زیر 1.5 متر نباشد.

6.مساحت فضاهای داخلی در طراحی پلان

در هنگام طراحی پلان یکی از مهم ترین چیز هایی که باید مورد توجه باشد رعایت اندازه های استاندارد در فضاهای مختلف است.

مساحت اتاق خواب

به طور کلی مساحت اتاق خواب به غیر از فضای اشغال شده توسط کمدها باید حداقل حدود 12 مترمربع باشد. بهتر است در طراحی پلان خود یک اتاق مستر هم طراحی کنید که سرویس در آن قرار گیرد و مساحتش نسبت به دیگر اتاق ها بیشتر باشد، مساحت اتاق های مستر را حدوداً 15 متر در نظر می‌گیرند.

مساحت آشپزخانه

آشپزخانه که جزو مهمترین عناصر یک خانه است مساحت حداقلی آن نباید کمتر از 10% زیربنای مفید در طراحی پلان مسکونی باشد. برای مثال در آپارتمانی که زیربنای آن 130 مترمربع است آشپزخانه باید حدوداً 13 مترمربع باشد.

مساحت سرویس بهداشتی

با اینکه سرویس بهداشتی فضای کمی از خانه را در بر می‌گیرد ولی اهمیت دادن به درست طراحی کردن آن کار مهمیست. سرویس بهداشتی نباید کمتر از 120 در 110 طراحی شود. بهترین اندازه برای خانه های کوچک و متوسط 155 در 110 است.

مساحت باکس پله

راه پله دست کم باید 110 سانتی متر عرض مفید داشته باشد مگر آنکه تعداد استفاده کنندگان از این راه‌ پله به کمتر از 50 نفر برسد که در آن صورت میتوان عرض را به 90 سانتی متر کاهش داد. ارتفاع هر پله حداکثر تا 18 سانتی متر و کف پله 30 سانتیمتر مجاز است طراحی شود. در نتیجه بهتر است ابعاد داخل به داخل باکس راه پله 240 در 480 سانتی متر گرفته شود.

مساحت باکس آسانسور

ابعاد داخل به داخل باکس آسانسور 160 در 200 سانتی متر ولی با توجه به کاربری ساختمان و تعداد نفرات استفاده کننده، این عدد می‌تواند تغییر کند. لابی جلوی آسانسور نیز 150 در 150 سانتیمتر می‌باشد. اگر در هر طبقه بیشتر از چهار واحد داشته باشیم حداقل باید دو واحد راه پله و آسانسور طراحی شود.

به این نکته باید توجه کرد که دیوار دور راه پله و آسانسور 20 سانتی طراحی شود.

7.مقیاس پلان که نسبت کوچکی از ابعاد نسبت به واقعیت است باید کاملا رعایت شود و تعیین گردد.

8.در طراحی باید فضای پله ها و جدا کننده ها را مشخص کرد.

9.در زمان ترسیم دیوارها باید به ضخامت آنها توجه کرد، ضخامت دیوار از لحاظ داخلی یا خارجی بودن و یا باربر بودن یا نبودن متفاوت است.

10.بخش های مختلف در پلان باید به صورت انگلیسی نام گذاری شود.

11.تمام جهات جغرافیایی (شمال، جنوب، شرق، غرب) باید در پلان رعایت شود و اصولاً بالای صفحه که پلان مورد نظر طراحی می‌شود به سمت شمال قرار می‌گیرد.

ضوابط قرارگیری پلان مسکونی در مناطق خشک

در زمین های شمالی و جنوبی محل استقرار بنا در ضلع شمال قطعه می باشد. از این ضوابط برای نورگیری بهتر ساختمان استفاده شده است. در قطعات با کاربری تجاری و ترکیبی محل استقرار بنا در سمت خیابان می باشد.

در زمین های شمالی و جنوبی پیشروی بنا 60 درصد طول زمین است. بیشترین پیشروی در زمین های تجاری محله و منطقه و ناحیه ” مسکونی ، تجاری ، اداری و فرهنگی و پذیرائی 70 درصد طول زمین و در کاربری های تجاری در مراکز شهر تا 80 درصد طول زمین می باشد.

ضوابط قرارگیری پلان مسکونی در مناطق مرطوب

در مناطقی معتل و مرطوب نحوه استقرار در طول 60 درصد منطقه با رعایت حداکثر سطح مجاز خواهد بود. بدین ترتیب که حداکثر سطح اشغال مجاز در مساحت حاصل از 60 درصد طول غربی و شرقی منطقه مکان یابی و استقرار خواهد یافت و فضای باز حاصل از تفاوت سطح اشغال مجاز در جبهه شرقی و غربی منطقه بطور مساوی تشخیص می یابد و حداقل فضای باز از یک طرف برای سطح اشغال 50 درصد و بیشتر 2 متر و برای سطح اشغال 50 درصد و کمتر از 2 طرف نیز 1/5 متر می باشد.

تراکم تشویقی

کلیه قطعاتی که دارای مساحت کمتر از 74 متر مربع باشند در صورتیکه با قطعات همجوار مسکونی تجمیع گردند و می توانند از 20 درصد تراکم ساختمانی تشویقی برخوردار باشند.

انواع پلان معماری

پلان معماری تصویری از یک برش فرضی از یک سوم ارتفاع هر طبقه است. این پلان برای ساده تر دیده شدن بخش های مختلف ساختمان است که انواع مختلفی دارد:

پلان طبقات: این پلان انواع فضاهای مختلف ساختمان مثل: آشپزخانه، اتاق خواب، پذیرایی و … را نشان می‌دهد که اندازه آنها در هر طبقه قابل رویت می‌باشد، جزئیات هر طبقه در این پلان نمایش داده می‌شود.

پلان مبلمان: در این نوع پلان، مبلمان و اثاثیه در فضاهای مختلف مانند: سرویس های بهداشتی، خواب ها، پذیرایی طراحی می‌شود و مهم ترین چیز در مبلمان کردن، طراحی مثلث آشپزخانه است، که در نوع طراحی داخلی کمک زیادی می‌کند.

پلان بام یا شیب بندی: در این پلان جهت شیب بندی و خط شیب بام به طرف آبرو، دیوار های خارجی و قسمت های بالا آمده از بام مانند: خرپشته و نورگیر مشخص می‌شود.

انواع پلان سازه

زمانی که پلان معماری در فاز یک طراحی می‌شود، پلان سازه در فاز دو طراحی می‌شود که به مهندسین تحویل داده می‌شود تا نظارت از روی آن صورت گیرد.

پلان فونداسیون: در این نوع پلان ابعاد و اندازه پی ها، موقعیت قرارگیری آنها در زمین، نوع و تعداد آنها مشخص می‌شود.

پلان آکس بندی و ستون گذاری: در این پلان ها تمام جزئیات در رابطه با ستون ها و نبشی ها، ابعاد و اندازه و محل قرارگیری و محور آنها نشان داده می‌شود. باید در هنگام ستون گذاری دقت کرد که تا حد ممکن ستون ها طوری جایگذاری شود که از کاربری فضا ها کاسته نشود، پارکینگ مناسبی ایجاد شود و تا حد ممکن در کنج ها قرار گیرد.

پلان تیرریزی: در این پلان با توجه به شکل سقف، ابعاد تیر ها، محل قرارگیری آنها و نحوه اجرای آنها در سقف هر طبقه نشان داده می‌شود. سقف هر طبقه با توجه به شکلش میتواند تیرریزی متفاوت داشته باشد.

طراحی پلان مسکونی: راهنمای جامع برای ایجاد یک پلان مسکن مناسب

طراحی پلان مسکونی مهمترین مرحله در ساخت یک خانه است. طراحی یک پلان مسکونی باید بر اساس نیازها و خواسته‌های ساکنان بنا، فضای موجود و عوامل دیگری مانند استانداردهای ساختمانی صورت گیرد. این مقاله به شما راهنمایی جامعی در مورد طراحی پلان مسکونی ارائه می‌دهد.

بخش اول

بررسی نیازها و خواسته‌ها در این بخش، اهمیت بررسی نیازها و خواسته‌های ساکنان در طراحی پلان مسکونی بررسی می‌شود. این شامل تعداد اتاق‌ها، ابعاد اتاق‌ها، نیاز به فضاهای اجتماعی، نیازهای ویژه مانند آشپزخانه بزرگ، اتاق بازی و غیره می‌شود. همچنین، در این بخش نیازها و خواسته‌های آینده نیز باید در نظر گرفته شود.

بخش دوم

مطالعه محیط در این بخش، مطالعه محیط اطراف محل ساخت بررسی می‌شود. این شامل محیط طبیعی مانند منظر، نور، باد و آب و همچنین عوامل دیگر مانند ورودی‌ها و خروجی‌ها، خدمات عمومی و امکانات نزدیک است. این اطلاعات به طراح کمک می‌کند تا پلانی مناسب برای بهره‌برداری بهتر از محیط اطراف ارائه دهد.

بخش سوم

طراحی پلان در این بخش، مفهوم اصلی پلان مسکونی شکل می‌گیرد. این شامل انتخاب الگوی طراحی، تقسیم بندی فضاها، موقعیت اتاق‌ها و ارتباط بین آن‌ها می‌شود. طراح باید به نحوی پلان را طراحی کند که نیازها و خواسته‌های ساکنان را برآورده کند و در عین حال استفاده بهینه از فضاها را تضمین کند. در این بخش نیز اصول طراحی مانند تعادل، تناسب و جریان حرکت را باید رعایت کرد.

بخش چهارم

اجرا و نظارت در این بخش، پس از طراحی پلان، فرایند اجرا و نظارت بر ساخت پلان مسکونی مورد بررسی قرار می‌گیرد. این شامل اجرای دقیق پلان، استفاده از مصالح مناسب، کنترل کیفیت و نظارت بر ساختمان است. اجرا و نظارت صحیح در این مرحله به ایجاد یک پلان مسکونی با کیفیت و استاندارد کمک می‌کند.

نتیجه‌گیری

طراحی پلان مسکونی یک فرآیند پیچیده است که نیاز به مطالعه و بررسی دقیق نیازها، خواسته‌ها و محیط دارد. با رعایت اصول و مراحل مطرح شده در این مقاله، می‌توان یک پلان مسکونی مناسب و خوش‌ساخت ایجاد کرد. همچنین، همکاری با متخصصان طراحی و معماری نیز می‌تواند به بهبود کیفیت طراحی و ساخت پلان مسکونی کمک کند.